امروزه موضوع طلاق و جدایی در اکثر نقاط دنیا بسیار فراگیر و شایع گردیده است. یکی از موضوعاتی که درخصوص طلاق اهمیت پیدا میکند بحث عده طلاق است. عده درواقع مدت زمانی بوده که زن میبایست بعد از جدایی از شوهر صبر کند و سپس میتواند ازدواج نماید. البته عده زن صرفا در زمان طلاق موضوعیت نداشته و در هنگام فسخ نکاح نیز زن موظف به نگه داشتن عده است. همچنین چنانچه شوهری فوت نماید نیز زن بایستی عده وفات را درنظر بگیرد. البته طبیعی است که مدت زمانی که زن پس از طلاق نیاز دارد تا مجددا ازدواج نماید به عوامل مختلفی نظیر شخصیت زن، امور مالی و اقتصادی زن، نظر فرزندان و … بستگی دارد. چرا که زوجین بخصوص زن از لحاظ عاطفی و روحی روانی نیاز به سپری کردن مدت زمانی پس از طلاق دارد. در بسیاری از موارد زنان و حتی مردان تا مدتها به ازدواج حتی فکر هم نمیکنند. در برخی موارد نیز بلافاصله پس از جدایی و گذشت مدت عده طلاق، زن اقدام به ازدواج میکند. علی ایحال وکیل خانواده تهران در این مقاله به صورت جامع و کامل درخصوص احکام و انواع عده و این موضوع که عده چیست و عده طلاق توافقی و … صحبت مینماید.
معنی عده در قرآن
به طور کلی عدّه یا عدّت در لغت به معنای شمار و جماعت و گروه میباشد. این واژه از “العدّه” زبان عربی گرفته شده که از رِیشه “عَدَّ” به معنی شمردن و شمارش می آید. همچنین این واژه از نظر دستوری مصدر سماعی بوده و در اصطلاح فقهی و شرعی به مدت زمانی گفته میشود که زن باید برای ازدواج مجدد شکیبایی و صبر نماید.
لازم به توضیح است که در این خصوص واژه هایی شکل گرفته که هرکدام بیانگر معنا و مفهومی مجزاست. به عنوان مثال “عدّه گرفتن” کنایه از خانه نشینی بوده و “عدّه غم” به معنی دوران اندوه و افسردگی میباشد. همچنین “عدّه دار بکر” هم کنایه از خُم شراب و شرابی بوده که هنوز از آن نخورده اند.
معنی عده در قرآن نیز براساس آیه ۲۲۸ سوره بقره مدت زمانی بوده که زن بعد از طلاق سه بار (ثَلاثَهَ قُرُوءٍ) از عادت ماهانه پاک شده باشد.
عده چیست؟
احتمالا تاکنون برای شما نیز این پرسش مطرح شده که عده چیست؟ همانطور که اشاره شد، عده به مدت زمانی گفته میشود که زن مکلف است بعد از طلاق، فوت شوهر یا فسخ نکاح صبر کند و ازدواج نکند. درواقع زنی که طلاق گرفته یا همسرش فوت شده درصورتی که قصد ازدواج داشته باشد بایستی بعد از اتمام مدت عده اقدام نماید. البته توجه داشته باشید که این مدت زمان در بسیاری از کشورهای اسلامی متغیر و متفاوت میباشد.
ماده 1150 قانون مدنی نیز در پاسخ به این پرسش که عده چیست بیان میدارد که عده عبارت است از مدت زمانی که تا انقضای آن، زنی که عقد نکاح او به هر دلیلی منحل شده، نمیتواند شوهر دیگری اختیار کرده و مجددا ازدواج نماید.
اکنون که با تعریف عده آشنا شدیم بایستی مدت زمان عده را نیز بدانیم که به طور کلی به مدت 3 ماه و 10 روز میباشد. علی ایحال جهت اطلاع از انواع عده طلاق و … تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
عده طلاق
همانطور که احتمالا میدانید طلاق و جدایی به معنای پایان دادن به ازدواج و زندگی مشترک یک زن و مرد به صورت قانونی و رسمی میباشد. بدیهی است که تحقق این فرآیند مهم، آثار بسیار فراوان و گوناگونی بر روی زندگی مرد و زن و حتی فرزندان دارد. یکی از این آثار بحث عده طلاق میباشد. از همین رو ما در ادامه به بررسی جامع و کامل عده طلاق میپردازیم.
طبق ماده 1151 قانون مدنی، عده طلاق و فسخ نکاح سه طهر میباشد. مگر این که زن با اقتضای سن، عادت زنانگی نبیند، که در این صورت عده طلاق و فسخ نکاح زن 3 ماه خواهد بود.
از طرف دیگر به موجب ماده 1152 قانون مدنی عده طلاق و فسخ نکاح و بذل مدت و انقضاء آن، درخصوص نکاح منقطع، در غیرحامل دو طهر میباشد. مگر این که زن با اقتضای سن عادت زنانگی نبیند که در این صورت مدت عده طلاق و یا فسخ نکاح ایشان 45 روز درنظر گرفته میشود.
همچنین ماده 1153 قانون مدنی بیان میدارد که عده طلاق و فسخ نکاح و بذل مدت و انقضای آن در مورد زن حامله تا وضع حمل خواهد بود. بدین معنی که زن تا زمان به دنیا آودن فرزند، حق ازدواج با شخص دیگری را ندارد.
عده طلاق توافقی
همانطور که گفتیم ماده 1151 قانون مدنی مدت زمان عده طلاق را بیان کرده و میزان آنرا مشخص نموده است. با دقت در ماده مذکور میتوان نتیجه گرفت که عده طلاق توافقی نیز 3 طهر است.
درواقع به استناد این ماده عده طلاق توافقی و فسخ نکاح، سه طهر درنظر گرفته میشود. در ادامه این ماده نیز بیان گردیده که چنانچه زن مطلقه با اقتضای سن، عادت زنانگی نبیند، عده طلاق توافقی و فسخ نکاح زن 3 ماه خواهد بود. بنابراین میتوان بیان داشت که اساسا میان عده طلاق توافقی و عده انواع طلاق تفاوتی وجود ندارد.
مطابق با ماده 1152 قانون مدنی نیز، عده طلاق توافقی درخصوص ازدواج موقت یا صیغه زن، در غیرحامل دو طهر پیش بینی شده است. بنابراین عده طلاق توافقی زنی که حامله نیست، دو طهر میباشد. به طور کلی در صیغه موقت نیز درصورتی که زن با اقتضای سن عادت زنانگی نبیند، مدت زمان عده طلاق توافقی 45 روز خواهد بود.
و در انتها نیز ماده 1153 قانون مدنی به این پرسش که عده طلاق توافقی زن حامله چقدر است پاسخ داده میدهد. درواقع طبق این ماده عده طلاق توافقی زن حامله تا وضع حمل یا به دنیا آوردن بچه درنظر گرفته شده است. بنابراین زن حامله ای که طلاق توافقی گرفته مادامی که کودکش به دنیا نیامده حق ازدواج مجدد ندارد.
حکم زنی که عده نگه ندارد
یکی از سوالاتی که همواره مطرح میگردد این است که حکم زنی که عده طلاق یا انحلال نکاح را نگه ندارد چیست؟ درواقع حکم زنی که قبل از اتمام مدت عده با فرد دیگری رابطه جنسی برقرار کند چیست؟ به طور کلی زنی که عده طلاق یا انحلال نکاح را نگه ندارد تا ابد به شخصی که با ایشان رابطه داشته حرام میشود. حتی چنانچه زن در مدت عده با شخص دیگری ازدواج یا عقد کند، عقد آنها باطل میباشد.
درواقع همانطور که گفتیم ماده 1150 قانون مدنی صراحتا ازدواج مجدد زن با شخص دیگر را در زمان عده طلاق یا انحلال نکاه منع و ممنوع نموده است. بنابراین طبق قوانین فقهی و قانون مدنی کشور عزیزمان ایران، ازدواج در زمان عده مجاز نمیباشد و تا انقضای مدت پیش بینی شده، هیچ زنی حق ازدواج مجدد را نخواهد داشت. البته لازم به ذکر است که این حکم شرعی دلایل مختلفی دارد که در این مقاله به آن نیز خواهیم پرداخت.
انواع عده
عده زنی که شوهرش مرده: قانونگذار در ماده 1154 قانون مدنی عده وفات را 4 ماه و 10 روز تعیین نموده است. در عده وفات تفاوتی میان عقد دائم و عقد منقطع وجود نداشته و زن بایستی این مدت را سپری کند.
عده زنی که در هنگام بارداری، شوهرش فوت نماید: مطابق ماده 1154 قانون مدنی، این مدت زمان تا پایان بارداری بوده البته به شرط اینکه کمتر از ۴ ماه و ۱۰ روز نباشد. در غیر این صورت مدت عده زن 4 ماه و 10 روز محاسبه خواهد شد.
عده طلاق: مدت عده طلاق، فسخ، انفساخ، انقضای مدت، بذل مدت همگی ۳ بار عادت ماهانه میباشد. البته براساس فقه شیعه در صیغه موقت یا ازدواج کوتاه مدت، عده این زمان ۲ بار عادت ماهانه در نظر گرفته شده است.
عده زنی که در هنگام بارداری از شوهرش طلاق بگیرد: مدت زمان این مورد پایان بارداری میباشد.
عده زن یائسه: زن یائسه نیازی به گذراندن مدت عده ندارد ولی چنانچه درخصوص یائسگی شک داشته باشد، این مدت زمان، ۳ ماه میباشد.
عده زنی که عادت ماهانه نبیند: البته طبق فقه اسلامی چنانچه زن با وجود اقتضای سن عادت ماهانه نبیند، این مدت ۳ ماه خواهد بود. همچنین درنظر داشته باشید که فقه شیعه در ازدواج موقت یا صیغه، این مدت زمان را ۴۵ روز میداند.
عده زن غیرمدخوله: زنی که شوهرش با وی نزدیکی نکرده و دخول انجام نشده عده ندارد. البته درنظر داشته باشید منظور دخول آلت تناسلی مرد در قبل یا دبر زن میباشد. بنابراین سایر آمیزش بین زن و مرد میتواند صورت گرفته ولی زن همچنان غیرمدخوله باشد.
عده زن زناکار: به طور کلی زنی که با مرد نامحرم زنا کرده عده نخواهد داشت. البته برخی از فقها و صاحب نظران، دیدن حداقل یک عادت ماهانه را تحت عنوان اِستِبرا بر وی واجب میدانند.
عده زنی که آمیزش اشتباهی کرده: چنانچه آمیزش اشتباهی در وَطی به شُبهه صورت گرفته باشد زن بایستی عده نگه دارد. وطی به شبهه یعنی دخول جنسی حرام بوده ولی زن بر این گمان که دخول جنسی حلال است زنا کرده باشد.
عده زنی که به اجبار با وی زنا شده است: در زنای به عنف و با زور و اجبار (تجاوز جنسی) زنی که به وی تجاوز شده نیز باید عده طلاق نگه دارد.
عده زن برده یا کنیز: عده کنیز یا زن برده، نصف زن آزاد میباشد.
عده ازدواج موقت: نیز باید بگوییم عده نگه داشتن به اندازه یک حیض واجب است و افزون بر یک حیض از باب افضل مراتب واجب می باشد و عدم وجوب آن توسط شارع مقدس از باب مصلحت در ترخیص یا مفسده داشتن الزام است.
مهمترین احکام عده طلاق
بعد از طلاق و جدایی زن و مرد چالشهای متعدد و مهمی نظیر حذف نام همسر از شناسنامه و … برای زوجین مطرح میشود. علی ایحال همانطور که اشاره کردیم عده زن یک حکم شرعی بوده که از فقه ما گرفته شده است. قانونگذار نیز در قانون مدنی با تبعیت از این احکام شرعی و اسلامی مبادرت به وضع قوانین مربوطه نموده است. در همین خصوص مهمترین احکام عده طلاق و فسخ نکاح در زیر مورد بررسی قرار گرفته است.
- همانطور که گفتیم عده صرفا مربوط به طلاق نبوده و امور مختلفی میتواند موجب تحقق عده زن گردد. از مهمترین این امور میتوان به وفات شوهر، انواع طلاق نظیر خلع و مبارات، فسخ ازدواج به واسطه عـیـوب مرد یا زن، انفساخ نکاح، ارتداد، اسلام، شیردادن، آمیزش اشتباهى، تمام شدن مدت یا بذل مدت در ازدواج موقت و … اشاره نمود.
- انواع عده را میتوان به عده طلاق، عده زن حامله، عده وفات، عده مفقود الاثر، عده آمیزش اشتباهى، عده زن باکره، عده زن یائسه و … تقسیم نمود.
- چنانچه زنی بخواهد بار دیگر با شوهر سابق خود که اخیرا طلاق گرفته، ازدواج نماید ملزم به رعایت مدت زمان عده نخواهد بود.
- ملاک محاسبه عده، تقویم و ماه قمرى میباشد.
- ابتداى عده وفات از موقعى محاسبه میگردد که زن از مرگ شوهر آگاه و مطلع شود. بنابراین چنانچه بـه هر دلیلی زن از فوت شوهر مطلع نباشد، میبایست از زمان اطلاع عده نگه دارد.
- عده پس از دخول آلت تناسلی شوهر در قبل یا پیش زن (واژن) که در فقه اسلامی دبر یا پسِ زن (مقعد) را نیز شامل میشود.
- طبق اصول فقهی و شرعی ما، زنى کـه عده وفات بر او واجب بوده، نمیبایست لباس رنگی بپوشد و یا سرمه بکشد. درواقع پوشیدن لباسهای رنگارنگ، کشیدن سرمه و همچنین هر عملی که زینت حساب شود بر او حرام میباشد.
- زن یائسه و یا زنی که با شوهر خود نزدیکی و سکس نکرده، نه عده طلاق خواهد داشت و نه عده فسخ نکاح.
- عده وفات در هر صورتی میبایست توسط زن رعایت شود. به عبارت دیگر زن یائسه و یا زنی که با شوهر خود نزدیکی و رابطه (دخول در قبل یا دبر) نداشته بایستی عده وفات را رعایت نماید.
دلیل عده طلاق یا انحلال نکاح
شاید برای شما نیز این سوال مطرح شده باشد که دلیل عده طلاق چیست؟ همانطور که تاکنون گفته شد عده طلاق یا انحلال نکاح، یک مدت زمانی است که زن در آن دوران ازدواج و نزدیکی نمیکند. به طور کلی این مدت زمان درنظر گرفته شده در اصول فقهی و شرعی، میتواند دلایل و حکمتهای متفاوتی داشته باشد.
احتمالا در وهله نخست میتوان گفت که دلیل عده طلاق این است که زن و شوهر پس از طلاق بتوانند در بازه زمانی مشخصی درخصوص جدایی و پایان زندگی مشترک فکر نمایند. در اینصورت چنانچه به این نتیجه برسند که طلاق صورت گرفته به هر دلیلی اشتباه بوده، به زندگی مشترک یا به یکدیگر رجوع نموده و بازگردند.
البته در این خصوص سه دلیل و حکمت گوناگون نیز مطرح گردیده است که به شرح زیر میباشد.
- جهت جلوگیری از اختلاط نسل یا نطفه و گم گشتن نسب و بی سرپرست شدن فرزند. درواقع با اطمینان از اینکه زن از شوهر سابقش باردار نمیباشد، بسیاری از مشکلات بی سرپرستی فرزندان، اختلاط نسل و … رخ نمیدهد. حتی در بسیاری از موارد ممکن است زوجین به دلیل وجود فرزند از تصمیم خود مبنی بر طلاق خودداری نمایند.
- رعایت حریم یکدیگر و احترام زناشویی سابق. در حقیقت با سپری کردن مدت زمانی که در قرآن پیش بینی شده، زوجین به نوعی به رابطه پیشین و حریم زناشویی خود احترام گذاشته و به یکدیگر بی احترامی نمیکنند.
- فرصت صلح و سازش میان زوجین. همانطور که گفتیم یکی از دلایل عده طلاق همین زمانی است که زن و مرد پس از طلاق فرصت دارند تا نسبت به تصمیمی که گرفته اند فکر کرده و بیاندیشند. بنابراین چنانچه هر دو طرف از تصمیم خود پشیمان باشند میتوانند به زندگی سابق خویش برگردند.
سخن پایانی
مباحث خانوادهگی و موضوعات مربوط به طلاق به ویژه موضوع عده و مسائل مربوط به آن بسیار پیچیده و دشوار میباشند. به همین دلیل بهتر است قبل از هر اقدامی با یک وکیل تهران و با تجربه و متخصص در امور مربوطه مشورت نمایید. طرح دعوی و تنظیم لوایح اشتباه و نادرست ممکن است به گونه ای به روند رسیدگی آسیب بزند که دیگر امکان تصحیح آن به هیچ عنوان نباشد.
تیم حقوقی وکیل زوم با استفاده از بهترین وکلای تهران، مجرب و مورد اعتماد آماده ارائه بهترین خدمات حقوقی به شما عزیزان میباشد. همچنین در صورتی که مایل به پرداخت حق الوکاله نیستید میتوانید بدون پرداخت حق الوکاله وکیل از خدمات تیم ما استفاده کنید. در این صورت صرفا با پرداخت مبلغ لازم در طول روند رسیدگی و تمام مراحل دادرسی از خدمات وکیل پایه یک دادگستری بهره مند خواهید گردید. این خدمات شامل تنظیم دادخواست، تنظیم لایحه، مشاوره و غیره به طور دائم و تحت نظر وکیل تهران میباشد.
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص این موضوع که تعریف و معنی عده چیست، انواع عده از جمله عده طلاق، وفات و …، میتوانید با وکلای معرفی شده در وبسایت وکیل زوم تماس گرفته و از خدمات حقوقی ایشان استفاده نمایید.
