جرم ضرب و جرح و مجازات آن

مقاله پیش رو توسط وکیل کیفری تهران در خصوص جرم ضرب و جرح و ارکان تشکیل دهنده آن و مجازات ضرب و جرح عمدی و غیر عمدی برای آگاهی و آشنایی شما عزیزان تنظیم گردیده است.

همواره و در کلیه جوامع به خصوص در کشور عزیزمان ایران افراد به دلایل مختلف تحت فشارهای روحی و روانی قرار میگیرند. گاهی شدت این فشارها و یا ظرفیت برخی از افراد به گونه ای است که فرد از حالت عادی خارج گردیده و دست به اقداماتی میزند که منجر به آسیب به دیگران و یا حتی آسیب به خود میگردد.

این آسیب ها میتواند به صورت روحی و روانی باشد همانند جرایم توهین و فحاشی، آزار جنسی کلامی و غیره. همچنین میتواند به صورت فیزیکی نظیر جرایمی همچون تجاوز جنسی، قتل عمد و غیره بروز نماید.

دلایل فشار های روحی و روانی بسیار گسترده بوده و مشکلات خانوادگی، اقتصادی، اجتماعی و غیره را در بر میگیرد. بدیهی است که افراد بایستی تحمل و ظرفیت خود را در مقابل انواع فشارهای روحی و روانی بالا ببرند. چراکه نظم و امنیت لازمه هر جامعه متمدنی میباشد و جامعه بدون آن ها قابل تصور نیست.

قانونگذار نیز به همین منظور اقدام به وضع مواد قانونی مناسب در این خصوص نموده تا امنیت و آرامش افراد در جامعه را بر قرار نماید. از همین رو افراد میتوانند به واسطه هر نوع آسیب و کوچکترین ضرب و جرحی که به ایشان وارد میگردد از وارد کنندگان آسیب شکایت نموده و مجازات آن ها را از محاکم بخواهد. همچنین درصورتی که ضارب، علاوه بر ضرب و جرح قربانی، اقدام به توهین، تهمت زدن و … نیز نماید، به مجازات آن جرایم نیز محکوم خواهد شد.

در این مقاله به تعریف ضرب و جرح و انواع آن و مجازات ضرب و جرح میپردازیم.

جرم ضرب و جرح چیست؟

جرم ضرب و جرح عمدی در زمره جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص قرار میگیرد. به طور کلی جهت شناخت ماهیت جرم ضرب و جرح بایستی بدانیم جنایت بر اعضای بدن انسان چیست. جنایت بر اعضا بدن انسان به هر نوع آسیب کمتر از قتل نظیر قطع عضو و یا جنایت بر منافع گفته میشود. جنایتی که بر اعضای بدن وارد میشود موجب تعلق دیه به مجنی علیه خواهد گردید.

جرم ضرب و جرح نیز یکی از انواع جنایت بر اعضای بدن میباشد. بنابراین توجه داشته باشید که جنایت بر اعضای بدن و ضرب و جرح و همچنین مجازات های هر یک با یکدیگر متفاوت میباشد.

به طور کلی ضرب به جنایتی گفته میشود که مرتکب با وارد کردن ضربه بر بدن شخص دیگری موجب بروز حالات مختلفی نظیر تورم، کبودی و یا تغییر رنگ پوست بدن منی علیه میشود؛ بدون آنکه منجر به پاره شدن پوست و گوشت و از هم گسیختگی نسوج ایشان گردد.

در نقطه مقابل جرح جنایتی است که بر اثر ضربه ای که به شخص دیگری وارد میگردد، بافت پوست و یا حتی بافت گوشت بخشی از بدن مجنی علیه از هم گسیخته شده و همراه با خونریزی باشد.

انواع جرم ضرب و شتم

جرم ضرب و جرح از جهت عمد و قصد داشتن مرتکب به دو بخش ضرب و جرح عمدی و ضرب و جرح غیر عمدی تقسیم بندی میشود.

ضرب و جرح عمدی

بر اساس ماده 290 قانون مجازات اسلامی جنایت وارده بر اشخاص در موارد زیر عمدی محسوب میگردد.

با توجه به اینکه جرم ضرب و جرح نیز یکی از انواع جنایت بر اعضا میباشد لذا وجود یکی از موارد زیر موجب تحقق جرم ضرب و جرح عمدی میگردد.

• الف- چنانچه مرتکب با انجام فعلی قصد ایراد جنایت بر فرد یا افرادی معین یا فرد یا افرادی غیرمعین از یک جمع را داشته باشد و در عمل نیز جنایت مورد نظر مرتکب یا نظیر آن واقع شود. در این صورت فرقی نمیکند که فعل ارتکابی نوعا موجب وقوع آن جنایت یا نظیر آن بشود یا نشود.
• ب- چنانچه مرتکب عمداً فعلی را انجام دهد که در واقع نوعا موجب جنایت واقع شده یا نظیر آن میگردد هرچند که قصد ارتکاب آن جنایت و نظیر آن را نداشته باشد. البته در این مورد مرتکب بایستی آگاه و متوجه باشد که آن کار نوعا موجب وقوع آن جنایت یا نظیر آن میشود.
• پ- هرگاه مرتکب قصد ارتکاب جنایت واقع شده یا نظیر آن را نداشته و فعل انجام گرفته نیز نسبت به افراد متعارف و عادی نوعا موجب جنایت واقع شده یا نظیر آن نمیشود اما در خصوص مجنی علیه به علت بیماری، ضعف، پیری یا هر وضعیت دیگر و یا به دلیل وضعیت خاص مکانی یا زمانی نوعا موجب آن جنایت یا نظیر آن میشود. در این مورد نیز شرط تحقق عمدی بودن جنایت آن است که مرتکب به وضعیت نامتعارف مجنی علیه یا وضعیت خاص مکانی یا زمانی آگاه و مطلع باشد.
• ت- هرگاه مرتکب قصد ایراد جنایت واقع شده یا نظیر آن را داشته باشد حتی اگر فرد یا جمع معینی مقصود وی نباشد و در عمل نیز جنایت مورد نظر مرتکب یا نظیر آن واقع شود. به عنوان مثال زمانی که مرتکب در اماکن عمومی بمب گذاری نماید.

ضرب و جرح غیر عمدی

منظور از ضرب و جرح غیر عمدی هر نوع از ضرب و جرح است که شرایط جنایت عمدی را نداشته و عامدانه صورت نگرفته باشد.

جنایت غیر عمدی خود بر دو نوع شبه عمد و خطای محض تقسیم میگردد.

شبه عمد

مطابق با ماده 291 قانون مجازات اسلامی جنایت در موارد زیر شبه عمد محسوب میگردد:

• الف- هرگاه مرتکب نسبت به مجنی علیه قصد رفتاری را داشته لکن قصد جنایت واقع شده یا نظیر آن را نداشته باشد و از مواردی که مشمول تعریف جنایات عمدی میگردد نیز نباشد.
• ب- هرگاه مرتکب جهل به موضوع داشته باشد. به عنوان مثال جنایتی را با اعتقاد به اینکه موضوع رفتار وی شی یا حیوان و یا افراد مشمول ماده (302) این قانون است به مجنیٌ علیه وارد نماید سپس معلوم شود که اشتباه میکرده است.
• پ- هرگاه جنایت به سبب تقصیر مرتکب واقع شود به شرط آن که جنایت واقع شده یا نظیر آن مشمول تعریف جنایت عمدی قرار نگیرد.

خطای محض

وفق ماده 292 قانون مجازات اسلامی جنایت در موارد زیر خطای محض محسوب خواهد شد:

• الف- جنایت در حالت خواب و یا بیهوشی و مانند آن ها واقع گردد.
• ب- جنایت به وسیله صغیر و مجنون صورت گیرد.
• پ- جنایتی که در آن مرتکب نه قصد جنایت بر مجنی علیه را داشته و نه قصد ایراد فعل واقع شده بر ایشان را. به عنوان مثال مرتکب تیری به قصد شکار رها نماید و آن تیر به فردی برخورد کند.

توجه داشته باشید که در مورد بندهای (الف) و (پ) چنانچه مرتکب آگاه و مطلع باشد که اقدام او نوعا موجب جنایت بر دیگری خواهد گردید جنایت صورت گرفته عمدی محسوب میشود.

مجازات جرم ضرب و جرح در قانون جدید سال 1403

مجازات ضرب و جرح بسته به اینکه ضرب و جرح عمدی یا غیر عمدی باشد متفاوت است. لذا در زیر به بررسی کامل مجازات ضرب و جرح و انواع مجازات آن میپردازیم.

مجازات ضرب و جرح عمدی

بر اساس ماده 386 قانون مجازات اسلامی مجازات ضرب و جرح عمدی و در کل مجازات جنایت عمدی بر عضو در صورت تقاضای مجنی علیه یا ولی او و وجود سایر شرایط مقرر در قانون قصاص میباشد.

در غیر این صورت مطابق مواد دیگر قانون مجازات اسلامی از حیث دیه و تعزیر عمل خواهد گردید.

بنابراین ملاحظه میفرمایید که همانند مجازات قتل نفس عمدی که مجازات آن قصاص قاتل است در ضرب و جرح عمدی و در کل جنایت بر عضو عمدی نیز مجازات اولیه و اصلی قصاص است.

در قصاص همان جنایتی که مرتکب بر عضو یا بدن مجنی علیه وارد ساخته به همان اندازه و با همان شرایط به خود مرتکب وارد میگردد.

به عنوان مثال چنانچه مرتکب قسمتی از گوشت پای بزه دیده را بریده باشد به همان اندازه و با همان شرایط گوشت پای مرتکب بریده خواهد شد.

توجه داشته باشید که قانونگذار در خصوص اعمال مجازات قصاص استثنائاتی را در نظر گرفته است.

به عبارت ساده تر با وجود شرایطی که در ادامه بیان میگردد مرتکب قصاص نمیشود حتی اگر جنایت وارده عمدی باشد.

این موارد عبارتند از:

طبق ماده 347 قانون مجازات اسلامی صاحب حق قصاص در هر مرحله از مراحل دادرسی میتواند به طور مجانی یا با توافق در برابر حق یا مال از قصاص مرتکب گذشت نماید.

بر اساس ماده 301 قانون مجازات اسلامی چنانچه مرتکب پدر یا از اجداد پدری مجنی علیه باشد و یا مجنی علیه عاقل نبوده و در دین نیز با مرتکب مساوی نباشد مرتکب قصاص نخواهد شد.

البته در صورتی که مجنی علیه مسلمان بوده و قاتل مسلمان نباشد قاتل قصاص میگردد.

به موجب ماده 393 قانون مجازات اسلامی در موارد زیر نیز مرتکب قصاص نمیشود:

• چنانچه محل عضو مورد قصاص با مورد جنایت یکی نباشد.
• قصاص با مقدار جنایت مساوی نباشد.
• خوف تلف مرتکب یا خوف صدمه بر عضو دیگر ایشان باشد.
• قصاص عضو سالم در مقابل عضو‌ ناسالم باشد.
• قصاص عضو اصلی در برابر عضو غیر اصلی باشد.
• قصاص عضو کامل در برابر عضو ناقص باشد.

نکته: چنانچه مجرم دست راست نداشته باشد دست چپ او و در صورتی که دست چپ هم نداشته باشد پای ایشان قصاص خواهد شد.

مطابق ماده 401 قانون مجازات اسلامی در جنایات مامومه، دامغه، جائفه، هاشمه، مُنقّله، شکستگی استخوان و صدماتی که موجب تغییر رنگ پوست یا ورم بدن خواهد شد مرتکب قصاص نمیشود.

همچنین در هر موردی که بیم تجاوز در قصاص عضو یا قصاص منافع وجود داشته باشد نیز مرتکب قصاص نمیشود.

مجازات ضرب و جرح غیر عمدی

به طور کلی ماده 450 قانون مجازات اسلامی در خصوص مجازات جنایت شبه عمدی، خطای محض و جنایت عمدی که قصاص در آن جایز یا ممکن نباشد تعیین تکلیف نموده است.

طبق این ماده در موارد فوق الذکر چنانچه مجنی علیه یا ولی دم درخواست نمایند دیه پرداخت خواهد شد مگر اینکه به نحو دیگری مصالحه گردد.

به عبارت ساده تر در‌ موارد فوق الذکر مرتکب به پرداخت دیه و یا ارش محکوم خواهد شد.

با توجه به ماده 709 قانون مجازات اسلامی دیه جراحات سر و صورت به شرح زیر میباشد:

حارصه: خراش پوست بدون آن که خونریزی گردد یک صدم دیه کامل میباشد.

دامیه: جراحتی که کی وارد گوشت شده و با خونریزی همراه باشد دو صدم دیه کامل است.

متلاحمه: جراحتی که گوشت سر یا صورت را به صورت عمیق ببرد ولی به پوست نازک روی استخوان نرسد سه صدم دیه کامل خواهد بود.

سمحاق: جراحتی که به پوست نازک روی استخوان سر و صورت برسد چهارصدم دیه کامل است.

موضحه: جراحتی که پوست نازک روی استخوان را کنار زده و استخوان را نمایان کند پنج صدم دیه کامل میباشد.

هاشمه: جنایتی که موجب شکستگی استخوان شود حتی اگر جراحتی را تولید نکند ده صدم دیه کامل خواهد بود.

مُنَقَّله: جنایتی که درمان آن جز با جابه جا کردن استخوان ممکن نشود پانزده صدم دیه کامل است.

مامومه: جراحتی که به کیسه مغز برسد یک سوم دیه کامل است.

دامغه: صدمه یا جراحتی که کیسه مغز را پاره کند یک سوم دیه کامل به همراه ارش پاره شدن کیسه مغز میباشد.

نکته 1- ملاک دیه در جراحتهای فوق الذکر صرفا مقدار نفوذ جراحت بوده و طول و عرض آن تاثیری در میزان دیه نخواهد داشت.

نکته 2- به موجب ماده 710 قانون مجازات اسلامی هرگاه یکی از جراحتهای در بندهای (الف) تا (ث) در غیر سر و صورت واقع شود اگر آن عضو دارای دیه معین بوده دیه به حساب نسبتهای فوق از دیه آن عضو تعیین خواهد شد.

مضافا چنانچه آن عضو دارای دیه معین نباشد ارش ثابت میشود.

نکته 3- جراحات وارده به گردن در حکم جراحات وارده بر بدن میباشد.

نکته 4- صدمه ای که موجب تورم بدن، سر و یا صورت شود ارش داشته و چنانچه علاوه بر تورم موجب تغییر رنگ پوست نیز شود حسب مورد دیه و ارش تغییر رنگ نیز به آن اضافه خواهد شد.

همچنین بر اساس ماده 714 قانون مجازات اسلامی دیه صدماتی که موجب تغییر رنگ پوست میگردد به شرح زیر میباشد:

• الف- سیاه شدن پوست صورت شش هزارم، کبود شدن آن سه هزارم و سرخ شدن آن یک و نیم هزارم دیه کامل میباشد.
• ب- تغییر رنگ پوست سایر اعضاء حسب مورد نصف مقادیر مذکور در بند (الف) خواهد بود.

نکته- در حکم فوق فرقی بین تغییر رنگ تمام یا قسمتی از عضو و نیز بقا یا زوال اثر آن نمیباشد.

تبصره: در تغییر رنگ پوست سر، همواره ارش تعیین میگردد.

وکیل دعاوی کیفری

مباحث حقوقی به خصوص مبحث ضرب و جرح و مسائل مربوط به آن بسیار پیچیده و دشوار میباشند.

به همین دلیل بهتر است قبل از هر اقدامی با یک وکیل تهران و با تجربه و متخصص در امور مربوطه مشورت نمایید.

چرا که طرح دعوی و تنظیم لوایح اشتباه و نادرست ممکن است به گونه ای به روند رسیدگی آسیب بزند که دیگر امکان تصحیح آن به هیچ عنوان نباشد.

گروه حقوقی وکیل زوم با استفاده از بهترین وکلای تهران، مجرب و مورد اعتماد آماده ارائه بهترین خدمات حقوقی به شما عزیزان میباشد.

همچنین در صورتی که مایل به پرداخت حق الوکاله نیستید میتوانید بدون گرفتن وکیل و صرفا با پرداخت مبلغ لازم در طول روند رسیدگی و تمام مراحل دادرسی از خدمات وکیل پایه یک دادگستری استفاده نمایید.

این خدمات شامل تنظیم دادخواست، تنظیم لایحه، مشاوره و … به طور دائم و تحت نظر وکیل تهران میباشد.